ABD Federal Ticaret Komisyonu'nun (FTC) yayımladığı yeni bir rapor, çevrim içi alışverişlerde tüketicilerin kişisel verilerinin yalnızca reklamlar için değil, fiyatlandırmada da kullanıldığını ortaya koydu. "Gözetim fiyatlandırması" olarak adlandırılan bu uygulama, internet alışverişlerinde ciddi bir güvenlik ve adalet sorununu gündeme getirdi.
Kişisel Veriler Fiyatlandırmada Kullanılıyor
Rapora göre, kullanıcıların tarayıcı geçmişi, konum bilgileri ve hatta fare hareketleri gibi veriler analiz edilerek, aynı ürün için farklı tüketicilere farklı fiyatlar sağlanıyor. Bu sistem, tüketicilerin dijital ayak izlerini ticari kazanç için kullanarak ürün fiyatlarını kişiselleştirme yoluna gidiyor.
Algoritmik Fiyat Ayarlamaları
FTC’nin raporu, perakendecilerin aracı firmalarla iş birliği yaparak fiyatlarını algoritmalar aracılığıyla düzenlediğini gösteriyor. Böylece ürün fiyatları sabit olmaktan çıkıp, tüketiciye göre değişken bir hale geliyor.
Tüketici Verileri Nasıl Kullanılıyor?
Bir ürünün fiyatının, tüketicinin davranışları, konumu, alışveriş zamanı ve tarayıcı tercihleri gibi birçok faktöre bağlı olarak değişebileceği belirtiliyor. Örneğin:
- Yeni ebeveynler: Bebek ürünleri arayan ebeveynlere daha pahalı ürünlerin ilk sıralarda gösterilmesi.
- Kozmetik müşterileri: Cilt tipi ve tonuna göre özel promosyonlar sunulması.
Bu tür kişiselleştirilmiş fiyatlandırmalar, tüketici davranışlarını manipüle edebilirken, aynı zamanda fiyat şeffaflığını da zedeliyor.
Haksız Rekabet Sorunu
Eski FTC Başkanı Lina M. Khan, bu uygulamaların tüketici haklarını ve rekabeti tehdit ettiğine dikkat çekti. Khan, "Amerikalılar, ödedikleri fiyatların özel verilerle nasıl belirlendiğini bilme hakkına sahip. Ayrıca bu tür sistemlerin rakip firmalara karşı haksız avantaj sağlayıp sağlamadığı da araştırılmalı" dedi.
FTC, gözetim fiyatlandırmasıyla ilgili tüketici deneyimlerini ve iş dünyasından gelen yorumları toplamaya devam ediyor. Ancak, aynı uygulamanın Türkiye’de kullanılıp kullanılmadığına dair henüz bir bilgi bulunmuyor.
Tüketiciler Ne Yapmalı?
Uzmanlar, çevrim içi alışverişlerde bu tür risklere karşı şu önlemleri öneriyor:
- Gizlilik politikalarını dikkatlice inceleyin.
- VPN gibi araçlarla konum bilgilerinizin paylaşımını sınırlayın.
- Tarayıcı çerezlerini düzenli olarak temizleyin.
- Fiyat karşılaştırma sitelerini kullanarak farklı platformlarda fiyatları kontrol edin.
Gözetim fiyatlandırması, çevrim içi alışveriş dünyasında şeffaflık ve tüketici güvenliği konularını yeniden gündeme taşıyor. Bu yeni tehdit, tüketiciler ve düzenleyici kurumlar için önemli bir mücadele alanı olacak gibi görünüyor.
