Kurumlar vergisi tahsilatı enflasyonun altında kaldı, küçük işletmeler beklenenden fazla vergi ödedi Türkiye’de enflasyon muhasebesi (enflasyon düzeltmesi) uygulamasının ardından vergi yükü küçük ve orta ölçekli işletmelere (KOBİ) kaydı. Yeni Ekonomi Danışmanlık A.Ş. Kurucu Ortağı Nazmi Karyağdı’nın analizine göre; Türkiye’de toplam brüt satış hasılatının %62’sini gerçekleştiren büyük işletmeler kurumlar vergisinin %58’ini öderken, hasılatın yalnızca %38’ini sağlayan KOBİ’lerin ödediği kurumlar vergisi oranı %42’ye kadar çıktı.
2023 Sonunda Yeniden Başladı, Küçük İşletmeler Beklediğinin Tersini Gördü
Türkiye’de enflasyon düzeltmesi ilk kez 2004’te uygulanmış, son olarak 2021’de şartlar oluşmasına rağmen ertelenmişti. 2023 sonunda tekrar yürürlüğe giren uygulama öncesinde özellikle küçük işletmeler “daha az vergi ödeyeceğiz” beklentisiyle bu sisteme yöneldi; fakat uygulama sonrasında KOBİ’lerin vergi yükü büyük işletmelere kıyasla arttı.
Kurumlar Vergisi Enflasyonun Gerisinde Kaldı
Nazmi Karyağdı’nın değerlendirmesine göre, 2024 yılında kurumlar vergisi tahsilatı enflasyon artışının gerisinde kaldı. Geçici kurumlar vergisi gelir hedefi 994 milyar 228 milyon TL iken yıl sonunda gerçekleşme %38,1 eksikle 615 milyar 119 milyon TL oldu.
Ocak-Mayıs 2024 döneminde ise kurumlar vergisi tahsilatı nominal olarak yalnızca %9,3 artışla 263 milyar 582 milyon TL’ye kadar ulaşırken, toplam vergi gelirlerindeki artış %46,7 oldu. Bu durum kurumlar vergisinin bütçe içindeki payının yeniden %9-10 seviyelerine gerilediğini gösterdi.
Vergi Gelirlerindeki Düşüşün Nedenleri
Karyağdı, kurumlar vergisi tahsilatının düşmesinin ve yükün KOBİ’lere kaymasının nedenlerini şöyle sıraladı:
- Yüksek enflasyonun fiyatlama ve yönetim kararlarını bozması
- Yüksek faiz nedeniyle finansman giderlerinin artması, şirketlerin zarar yazması
- Finansmana erişimde zorluk ve üretim kapasitesinin düşmesi
- Enflasyonist ortamda yanlış yatırım kararları
- Enflasyon düzeltmesinin bütçedeki kurumlar vergisi gelirini azaltıcı etkisi
- Büyük şirketlerin yararlandığı indirim ve istisnaların etkisiyle efektif vergi oranının düşmesi
“Enflasyon Düzeltmesi Vergi Amaçlı Olmamalı”
Nazmi Karyağdı, enflasyon muhasebesinin özünde vergisel değil muhasebesel bir işlem olduğunu vurgulayarak şu değerlendirmeyi yaptı:
“Enflasyondan zarar gören bir işletmenin varsayımsal kazanç üzerinden vergilendirilmesi doğru değil. Enflasyon düzeltmesi mali tabloların gerçeğe uygun hale gelmesi için yapılmalı, vergisel yük doğurmamalı.”
